Emerging en de Kerk

De afgelopen tijd heb ik nogal nagedacht over de Emerging Church-beweging (ECB). Oeps, van sommigen van hen mag ik dat woord Church er niet bij gebruiken, ze willen gewoon 'emerging' zijn.

Gisteren sprak ik daar met een Amerikaan over, die bij me solliciteerde. Slim van hem om het met me eens te zijn. :-) En ik leg even een ei dat ik al eerder legde, maar wat me nog steeds van het hart moet...

Eerst een positieve opmerking over de beweging: Ik heb grote sympathie voor een ieder die in opstand is tegen een christelijk geloof dat extern is, niet van het hart, ouderwets, niet van onze tijd, intellectualistisch, niet innerlijk. Ik heb ook sympathie voor het zoeken naar nieuwe vormen, nieuwe woorden, nieuwe manieren van het beleven van christelijke gemeenschap.

Ik heb de indruk dat in Nederland deze ‘opstand’ tegen de die externe, ouderwetse, intellectualistische vormen van christelijk geloof een trekje vertoont waar ik huiverig voor ben. Dat is de neiging om alles anders te willen doen, en te denken dat je (Emerging) Church kunt zijn zonder ankers in de wereldkerk. Alles lijkt zo nodig anders te moeten.

Als de ECB een manier is om jonge mensen van deze tijd op een nieuwe manier bij het Evangelie te betrekken, is dat toe te juichen. Als het voortkomt uit ontevredenheid en een neiging om iets heel nieuws te beginnen, los van de bestaande Kerk of als verzet daartegen, dan zit de slang van schisma in het gras.

Wat me, als oppervlakkige beschouwer, in de discussies in Nederland opvalt, is de openheid voor radicale nieuwe vormen, niet alleen van taalgebruik en samenzijn, maar ook van het begrijpen van het Nieuwe Testament. Komt dit nu echt voort uit een verlangen om de Bijbel opnieuw te willen verstaan in onze tijd? Ik ben een beetje bang dat het eerder samenhangt met de wens om alles anders te doen dan de kerken die de EC-lui zijn ontvlucht. Het adagium lijkt: nieuw is beter, anders is beter. En dat is een verdraaid gevaarlijke gedachte voor iemand die een Heer die 2000 jaar geleden werd geboren, wil volgen. Niet alles wat nieuw is, is beter. Ik verraad hier mijn conservatisme, en mijn paleo-orthodoxie. Kaarten op tafel.

Ik wil in dat verband een paar woorden wijden aan de oudste brief van de eerste ECB, pal na de tijd van het Nieuwe Testament geschreven. Dat is die van Clemens van Rome aan de ECB in Korinthe. De geleerden dateren die brief zo tussen het jaar 70 en 100 na Chr. Ik heb er trouwens een hele blog aan gewijd, alhier.

Clemens had Paulus, Petrus, Markus en misschien nog wat andere apostelen gekend, en toen hij zijn brief schreef leefde de Apostel Johannnes nog. Clemens stond dus middenin de eerste ECB en kende de stichters daarvan.

Het centrale probleem in Korinthe was dat een deel van de gemeente tegen hun eigen presbyteroi [oudsten of priesters] in opstand was gekomen. Clemens noemt dat een 'afschuwelijk en onheilige schisma'. [1:1] Dit is volgens hem veroorzaakt doordat ze de idealen van harmonie en nederigheid hebben losgelaten. [3:1-4, 14:1, 16:1]

In overeenstemming met de zeer nauwkeurige ordering van de eredienst in het Oude Testament, met priesterlijke rangen en standen en nauwkeurige voorschriften voor hoe de offers moesten worden gebracht, zo moet ook de kerk zich nauwkeurig houden aan de ordening die door de apostelen is bepaald, zegt Clemens. [40:1-41:4]

Clemens roept de EC op om de leiders te respecteren; [21:6] hij heeft duidelijk een hiërarchische visie op de EC, want hij vergelijkt dat met een leger, waar iedereen de leiding nauwkeurig gehoorzaamt. In het leger heb je ook rangen en standen, en die kunnen niet zonder elkaar. [37:2-4] Wat voor ordening hebben de apostelen dan bepaald? In I Clemens 42 lezen we:

De apostelen ontvingen het evangelie voor ons van Jezus Christus, en Jezus de Christus werd door God gezonden. Dus Christus is van God, en de apostelen zijn van Christus; beiden kwamen ze in de juiste (volg)orde door de wil van God. […] En terwijl [de apostelen] van land tot land en van stad tot stad preekten, stelden ze hun eerste bekeerlingen aan […] om episkopoi [opzieners of bisschoppen] en diakenen te zijn van de toekomstige gelovigen. [42:1-4]

Interessant is dat Clemens het nodig vindt om aan te tonen dat de instelling van bisschoppen en diakenen geen vernieuwing was, maar iets wat al eerder in de Joodse Schriften was aangekondigd. [I Clemens 42:5] In I Clemens 44 zegt hij verder:

Onze apostelen wisten […] door onze Heer Jezus Christus dat er strijd zou komen over de titel van episkopos. Daarom, omdat hen volledige voorkennis was gegeven, hebben ze degenen aangesteld die ik hiervoor noemde, en daarna hebben ze de opdracht toegevoegd, dat als die zouden overlijden, andere bekwame mannen hen in hun bediening zouden opvolgen.
Diegenen dus die door hen zijn aangewezen, of daarna door andere eerbare mannen met de instemming van de hele kerk, en die de kudde van Christus zonder blaam, nederig, vreedzaam en onbaatzuchtig hebben gediend, die mannen zijn volgens ons dus onterecht uit hun bediening verwijderd. We zijn niet schuldig aan een kleine zonde als we hen uit het ambt van episkopos ontslaan die op een vlekkeloze en heilige manier de gaven hebben geofferd.

Clemens legt dus een duidelijke, zeer sterke relatie tussen de apostelen enerzijds en de leiders van de EC die in de na-apostolische tijd voortging. Er was dus geen breuk tussen de EC van het Nieuwe Testament en de EC die daar op volgde, maar zeer duidelijke continuiteit.

En ik wil daarom graag de ECB in Nederland, en net zo goed mezelf, oproepen om oppassend te zijn: In ons verstaan van het Nieuwe Testament, en dus ook in het ontwikkelen van onze theologie in onze eigen tijd, moeten we zorgen dat we de harmonie met de Kerk van na het Nieuwe Testament niet verliezen. Jezus bad voor de eenheid van de kerk. Ook de ECB moet die eenheid hoog in het vaandel hebben.

De mannen die allerlei brieven en boekjes schreven in de na-Bijbelse tijd, hebben de Apostelen gekend, en hechtten er bijzonder zwaar aan dat ze de boodschap van die Apostelen nauwkeurig doorgaven. Als wij dus uit het Nieuwe Testament een Christendom menen te ontdekken dat ernstig verschilt van wat schrijvers als Clemens ons vertellen, moeten we ons wel drie keer achter de oren krabben.

De kans dat Clemens de boodschap van de Apostelen helemaal verkeerd heeft begrepen – mannen die hij persoonlijk kende en die hem aanstelden in zijn ambt – lijkt me beslist kleiner dan de kans dat wij anno 2008 de plank misslaan in ons begrijpen van wat de schrijvers van het Nieuwe Testament ons te vertellen hebben.