Als de demonstranten die Moebarak hebben doen vallen niet snel hun zaakjes op orde hebben wordt hun 'revolutie' gekaapt door de Moslim Broederschap. Ik vrees dat de goedgelovigheid en het jeugdige enthousiasme van miljoenen die dachten dat Egypte nu 'vrij' is, ze wel eens duur kan komen te staan. Ze zijn te verdeeld, niet politiek leep genoeg en ze laten zich nu een oor aannaaien lijkt het.
De Broederschap was tientallen jaren de sterkste oppositiebeweging tegen het regime van Moebarak. Door de repressieve van oppositiepartijen kon juist de moskee als centrum van verzet tegen het regime gedijen. Dat de regering van Moebarak keer op keer beweerde dat de Moslim Broederschap de aanstichter achter de troebelen op Tahrier en elders was, was politiek opportuun. Daarmee leek te worden gezocht naar buitenlands 'begrip' voor de harde hand. Wie wil immers een islamitische revolutie in Egypte? Het was ook een poging om juist de seculiere volksmassa’s te doen besluiten om niet mee te doen aan verzet, want ook secularisten willen geen islamitische revolutie.
De Broederschap altijd heeft beweerd dat het enkel door democratische middelen het bestuur van Egypte wil krijgen, en tijdens de opstand werd onderstreept door Kamal al-Helbawi, een leider in de Broederschap, dat wat betreft de Broederschap, de sjaria niet zal worden toegepast in Egypte tenzij een meerderheid dat wenst. Velen in en buiten Egypte vertrouwen de Broederschap niet.
We weten niet hoeveel aanhang de beweging heeft, en het lijkt of die dat zelf ook niet goed weet. Voor de eerste demonstraties tegen Moebarak begonnen, wilde de Broederschap niet meedoen. Waren ze bang dat hun eigen oproep niet succesvol zou zijn? Dat zou blijken dat hun omvang minder groot is dan de indruk die ze graag wekken? Eigenaardig dat zowel de regering Moebarak als de Broederschap de omvang en invloed van de organisatie graag aandikken. Pas toen uit de omvang van de demonstraties bleek hoe groot de steun voor het afzetten van Moebarak was, ging de Broederschap zelf actief meedoen.
En vandaag, een week na de val van Moebarak, door miljoenen de
Dag van de Overwinning werd gevierd, was sjeik Joesoef al-Qaradawi (foto) de imam die preekte en het gebed leidde op het Tahrierplein. Onder het regime Moebarak zat hij jarenlang in verplichte ballingschap in Qatar, maar hij keerde gisteravond terug naar Egypte om op Tahrier te verschijnen.
Qaradawi heeft een populair televisieprogramma op AlJazeera, genaamd De Sjaria en het Leven. Wekelijks kijken 40 miljoen mensen wereldwijd naar die programma’s; ook in Egypte is hij populair. Met zijn Tv-programma’s en meer dan 80 boeken is hij momenteel beslist een van de voornaamste islamitische denkers. Hij staat ook bekend als een vuurvreter die zich graag als de spil van verzet tegen Moebarak ziet.
Dat Qaradawi in Egypte werd toegelaten en dat hij toestemming kreeg om op Tahrier te verschijnen kan makkelijk worden geïnterpreteerd als een opvallende daad van vriendelijkheid van het Egyptische leger jegens de Broederschap. Die vroeg hem in 1976 en 2004 of hij niet hun formele leider wilde worden. Hij wilde echter zijn onafhankelijkheid bewaren, en bleef boven alles ‘zijn eigen man’. In zijn preek zei hij onder meer dat Egypte het land is van het Kruis en de Halve Maan, van de Kopten en de moslims dus. Ook riep hij mensen op om weer aan het werk te gaan en het land op te bouwen. Een boodschap die het leger vast heel prettig vond, want dat wil boven alles dat Egypte normaliseert.
Toen Wael Ghonim, de jonge eigenaar van Google in Egypte die zo'n grote rol speelde bij de opstand vanmorgen het podium opwilde, kreeg hij daarvoor niet de toestemming van Qaradawi en zijn mannen. Is de rol van de jongeren uitgespeeld en neemt de Broederschap de zaak nu over? En de mensen juichen intussen gewoon door. Blij blij blij...
Het leiderschap van de Moslim Broederschap is stevig in handen van oudere mannen van de goede opgeleide middenklasse en hogere middenklasse. Die heren willen een modern Egypte in harmonie met de traditionele maatschappijvisie en regels van de godsdienst. Revolutie is niet de stijl van deze eigenaars van winkels, leraren en ambtenaren. Misschien is dat waarom ze niet vooraan stonden aan het begin van de opstand tegen het regime, en misschien is dat wel de reden waarom Qaradawi het volk op Tahrier om weer aan het werk te gaan.
Een interessante vraag is of deze kalme oudere mannen aan het roer van de Moslim Broederschap qua maatschappijvisie niet veel dichter bij de generaals van het Egyptische leger staan dan bij de jongeren die door hun opstand Moebarak hebben verdreven. Het zou zomaar kunnen dat de Moslim Broederschap en de legertop, om het land uit het enorme moeras te redden waarin het nu zit, de handen ineenslaan. De tijd zal het leren, maar de voortekenen zijn slecht. Hebben de Broederschap en het leger geheime besprekingen? Ik vermoed het.
Bijna direct na het afzetten van Moebarak stelden de militaire leiders een commissie aan die de Grondwet moest herzien om democratische verkiezingen van het parlement en de president mogelijk te maken. Halverwege februari 2011 waren de discussies over die Grondwet in volle gang, maar de kaarten leken al snel geschud. Diverse leiders van de Moslim Broederschap hebben zich klip en klaar geuit; hun doel is om artikel 2 van de Grondwet ongeschonden door de Grondwetsherziening te loodsen. Dat artikel zegt: ‘Islam is de religie van de staat […] en de voornaamste bron van wetgeving is de islamitische sjaria.’
Wie stelde het leger aan om de constitutionele commissie te leiden? Tareq al-Bishri, een gepensioneerde rechter. Eeder schreef ik
ten onrechte dat deze man wellicht in de richting van secularisme zou sturen; het omgekeerde is het geval. De man heeft in zijn boeken duidelijk gemaakt dat hij een islamitische staat wenst waarin de sjaria wordt geimplementeerd. Zorgt het leger op deze manier dat er zeker een nieuwe grondwet komt waarin artikel 2 wordt gehandhaaft? Zorgt het dat het daarmee een belangrijk deel van de oppositie aan zijn kant krijgt in een poging om de eigen machtspositie niet te hoeven opgeven?
Ook Groot Imam sjeik Ahmed al-Tajjib van de Azhar Universiteit liet weten dat het verwijderen van Artikel 2 uit de grondwet onaanvaardbaar is. Hij dreigde zelfs dat als dit wel gebeurt
fitna we fawda het gevolg zullen zijn. Fitna is een lastig woord; het betekent zoiets als 'spanning tussen diverse groepen' en fauwda betekent chaos. In de context van Egypte lijkt dit een nauwelijks verhulde waarschuwing aan het leger; ook de Kopten kunnen dit makkelijk als waarschuwing zien, vooral omdat zij de grote belanghebbenden zijn bij het verwijderen van artikel 2 uit de grondwet.
De Broederschap houdt nu een actie om miljoen handtekeningen te verzamelen om het gewraakte grondwetsartikel te handhaven. Veel van de demonstranten op Tahrier hadden beslist andere doelen. Een van de veel gehoorde kreten daar was ‘madaneja, madaneja, laa askareja wa laa dieneja’, wat zoveel betekent als: ‘een seculiere staat zonder leger en zonder religie.’
De aanvankelijk als seculier bekende staande presidentskandidaten Mohammed Elbaradei en Ajman Noer gaven aan dat ze artikel 2 willen handhaven. Ze zijn om. Zijn ze bang anders grote delen van het kiezersvolk
a priori van zich te verwijderen? Het leger zal zeker meegaan met de eis van de Broederschap omdat het die beweging niet tegen zich wil krijgen en het heeft dus duidelijk laten weten dat ze de grondwet niet willen herschrijven maar dat ze slechts ‘aanpassingen’ zullen toestaan. Egypte blijft een islamitische staat met de sjaria als belangrijkste bron voor de wetgeving.
