Gregorius 1.3: minacht tegenspoed, vrees voorspoed

Gregorius de Grote:
Boek van Pastorale Regels

DEEL 1: Betreffende de kwalificaties van degene die tot een positie van geestelijk leiderschap komt

Para 1: zie hier
Para 2: zie hier

Para 3: Over de last van geestelijk leiderschap: elke tegenslag moet geminacht en alle voorspoed gevreesd

[Hoe] groot is de last van leiderschap. [Wie] ongekwalificeerd is [moet zich niet] snel op het terrein van geestelijke leiding begeven om daardoor anderen door zijn lust naar status verloren te doen gaan. Dit wordt door Jakobus vroom verboden als hij zegt: ‘Mijn broeders, laat niet velen van u meesters worden.’

Hiermee vat Gregorius de eerste twee paragrafen van zijn boek samen. Hij vervolgt:

De Middelaar tussen God en de mensheid, die de kennis en het begrip van hemelse geesten overstijgt en die in de hemel regeert van voor het begin van de tijd, schuwde het om een aards koninkrijk te nemen. Aldus staat geschreven: ‘Jezus derhalve, toen hij wist dat ze zouden komen om hem te grijpen en hem koning te maken, vluchtte de bergen in om alleen te zijn.’ Wie zou in staat zijn geweest de aarde zo volmaakt te regeren dan hij die zou hebben geregeerd over de onderdanen die hij zelf had geschapen? Maar hij verscheen niet alleen in het vlees om ons te verlossen door het lijden maar ook om ons te onderwijzen door zijn voorbeeld, waarbij hij zichzelf als voorbeeld aanbood voor wie hem volgen. Hij wilde geen koning worden; in plaats daarvan ging hij vrijwillig naar het kruis. Hij ontvluchtte de heerlijkheid van de verhoging die hem werd aangeboden. Hij koos in plaats daarvan de straf van een schandelijke dood zo dat zijn volgelingen ook zouden leren om te vluchtten voor het applaus van de wereld, om haar terreur niet te vrezen, om tegenstand te waarderen omwille van de waarheid, en om in vrees afstand te doen van welvaart.

Wat een prachtig voorbeeld voor geestelijke leiders schetst Gregorius hier. Jezus is ons voorbeeld, die niet voor welvaart of populariteit koos, maar voor het kruis. Die levensstijl is het voorbeeld voor een ieder die leiding wil geven in het Koninkrijk van God. Met health and wealth heeft goed christelijk leiderschap dus niets te maken, aldus Gregorius.

Toen Gregorius zijn pastorale adviezen schreef, zo tegen het eind van de zesde eeuw, was de periode van vervolgingen van de kerk lang voorbij. (Hoewel die met de Islam, 40 jaar later, weer zou beginnen!) Er was een zo nauwe band ontstaan tussen kerk en het 'christelijke' bestuur van het Romeins/Byzantijnse Rijk, dat de kerkleiders, als populaire opinieleiders, vaak ook een grote politiekerol speelden. Hoe makkelijk dus om ook de macht en de weelde te gaan genieten.

Goed advies voor de welvaartspredikers van onze tijd, lijkt me. Welvaart is waar Gregorius speciaal voor waarschuwt:

Deze laatste zorg [dat is, welvaart, JMS] corrumpeert het hart vaak door trots, terwijl tegenslagen het juist reinigen door lijden. In de ene [situatie] wordt de ziel hovaardig; in de andere (zelfs als de ziel soms hovaardig is), vernedert [de ziel] zichzelf. In de ene vergeet de mens wie hij is; terwijl in de andere hij. zelfs tegen zijn zin, wordt teruggeroepen tot wie hij is. Opnieuw, [in een staat van welvaart] zelfs voorgaande goede werken worden vaak verwoest; terwijl [in de staat van tegenslagen] lang bestaande fouten worden gereinigd.

Tegenslag is dus een belangrijke leerschool voor het hart. Voorspoed is niet goed voor de ziel, aldus Gregorius.

Gewoonlijk wordt het hart, in de school van de tegenslag, onderworpen door discipline; maar als iemand opklimt naar een positie van geestelijk gezag, verandert het hart onmiddellijk door een staat van opwinding die samengaat met de ervaring van heerlijkheid. [...]

Gregorius illustreert dit vervolgens met voorbeelden van de koningen van Israel: Saul en David. Gregorius laat dus zien dat het voor het hart beter is om met tegenslag te maken te hebben dan met voorspoed. Wie dus in een positie van geestelijk ambt terecht komt, moet erg uitkijken, want hij komt terecht in een uiterst verleidelijke situatie. Weet waar je aan begint.

Anno 2011 hoeven we in Nederland (of in Egypte) niet bang te zijn dat we als kerkleiders teveel politiek macht hebben. Dat de pastorale rol, en de besturende rol over kerkelijke goederen, corrumperend kan werken, is duidelijk: misbruik in pastorale relaties en financiele zelfverrijking zijn een gevaar voor kerkleiders, en dat vooral in kringen waarin de gezalfde spreker zich een schare persoonlijke volgelingen weet te trekken zonder dat er structurele checks and balances zijn.