Gregorius de Grote: advies aan geestelijke leiders

Ik heb het snode plan opgevat om de komende weken het Boek van Pastorale Regels van Paus Gregorius de Grote (AD 540-604) te lezen en alhier samen te vatten. In dat boek gaf hij aan leiders in de kerk advies over hoe ze hun leven moesten leiden. Hoewel Gregorius Paus van Rome was, werd zijn boekje ook in het oostelijke deel van het Christelijke Romeinse Rijk populair; het werd al snel in het Grieks vertaald. Het had grote invloed op de visie van de kerken in de oudheid op goed geestelijk leiderschap.

Welaan, daar kan ik, een slordige 1450 jaar later, vast ook baat bij hebben. En misschien sommigen van jullie ook.

Gregorius begon zijn carriere als prefect van Rome. In 574 nam hij zijn ontslag en hij verkocht zijn grote familiebezit. Zijn Romeinse landgoed maakte hij tot een klooster, waar hij als gewone monnik deel van uitmaakte. In 579 werd hij door Paus Pelagius II naar Constantionopel gestuurd om daar aan het hof van de keizer Pelagius te vertegenwoordigen. Hij moest daar ook tegelijk opkomen voor de militaire, politieke en economische belangen van Rome.

Gregorius verbleef zeven jaar in de oostelijke hoofdstad. Hij woonde daar in het Latijnse kwartier. Hij had veel tijd voor persoonlijke studie en pastoraal werk, omdat Constantinopel weinig tijd had voor Rome; het was in oorlog met de Perzen.

In 585 keerde Gregorius terug naar zijn klooster in Rome. Toen de Paus stierf, werd Gregorius gekozen als diens opvolger, hoewel hij daar zelf nogal wat nederige tegenzin voor leek te hebben gehad. Door zijn jaren in Constantinopel had Gregorius daar veel vrienden; voor de oecumene was dit heel behulpzaam. Nadat Gregorius zijn Boek van Pastorale Regels had geschreven, was de oostelijke keizer Mauritius daarvan zo onder de indruk dat hij het in Grieks liet vertalen om het boek aan alle bisschoppen in het oosten te geven.

Gregorius was een zeer dynamische en invloedrijke paus. Naast het dagelijks eten dat hij aan de armen van Rome gaf, en het herstellen van allerlei kerken en ook van de verdedigingswerken van de stad Rome, is hij ook bekend geworden door de re-introductie van het Roomse Christendom in Brittannie. Hij schreef veel hagiografie en exegese, en kreeg daarmee belangrijke invloed op het middeleeuwse Christendom. Maar met zijn Boek van Pastorale Regels kreeg hij de meeste invloed; hij vormde daarmee het geestelijke leiderschap van het vroeg-middeleeuwse Europa. En misschien ook wel van een paar snuiters in 2011 in Nederland en Egypte.