Voorwoord bij de tweede druk
Mijn grote vrees, toen de eerste druk van mijn boek over Egypte in april 2011 in de winkels lag, was dat mijn nogal pessimistische kijk op de ‘revolutie’ in Egypte inmiddels al zou zijn gelogenstraft door de feiten. Schunnig van me natuurlijk, want ik zou eigenlijk moeten hopen dat het veel beter zou gaan met Egypte dan ik voorspelde. Maar ik erken dat een kleine beetje hoogmoed mij nog aankleeft: ik wil graag gelijk hebben…
Het is nu zomer 2011; in september van dit jaar zullen er parlementsverkiezingen plaatsvinden. Ik waag mijn eerdere stelling opnieuw te onderstrepen, en wat zou ik blij zijn als ik het mis heb, echt waar. Maar ik vermoed dat de Moslimbroederschap, hun wat radicalere geloofsbroeders, de salafisten, en nogal wat heren van de oude garde van de nu ontbonden Nationale Democratische Partij de zetels met elkaar gaan verdelen. Dat is dan weliswaar een goede reflectie van de machtsverhoudingen in Egypte, maar daarom hoef ik dat toch niet leuk te vinden?
Een half jaar geleden werd de Egyptische president Hosni Moebarak afgezet door zijn eigen legertop, de Hoge Raad van de Strijdkrachten. Het leger stelde geen nieuwe president aan maar de Hoge Raad werd zelf de ‘presidentiële raad’.
Die raad stelde een nieuwe regering aan en stuurde het parlement naar huis. In september 2011 moet Egypte naar de stembus om een nieuw parlement te kiezen. Een paar maanden daarna zullen, zoals het er nu naar uitziet, ook nieuwe presidentsverkiezingen plaatsvinden.
Deze enorme veranderingen in het immer dictatoriaal geregeerde Egypte zijn veroorzaakt door de opstand van het Egyptische volk in het voorjaar van 2011. Het volk eiste het ‘vertrek van het regime’. Maar ondanks de grote veranderingen is dat regime nog springlevend en het heeft Egypte nog immer in de greep. Het regime is immers het Egyptische leger dat sinds de revolutie van 1952 de macht stevig in handen heeft en dat niet van plan is die macht met de daarbij horende politieke en financiële voordelen op te geven.
Wanneer de verkiezingen in september precies plaatsvinden is medio juni nog niet bekend gemaakt. Wel zijn veel politieke partijen en bewegingen zich aan het voorbereiden voor die verkiezingen. Die gaan zonder twijfel eerlijk verlopen maar de moed begint veel van de lui die met hun demonstraties Moebarak verjoegen in de schoenen te zinken.
Het leger heeft de partij van de Moslimbroederschap (MB), dat is de Partij voor Vrijheid en Gerechtigheid (PVG) in juni goedgekeurd. Voor het eerst sinds 1954, toen de MB werd verboden, mag de beweging zich officieel in de politiek van Egypte mengen. De enige andere nieuwe partij die tot nu toe is erkend is de Wasat Partij, een soort 'Moslimbroederschap-Lite'. Dit betekent dat minder dan drie maanden voor de verkiezingen maar twee partijen hun zaken goed geregeld hebben.
Waar blijven de tientallen partijtjes van de liberale, socialistische, communistische, democratische, secularistische en andere jongeren die op het Tahrierplein dansten toen Moebarak werd weggestuurd? Ze hebben hun zaken intern niet op orde. Ze hebben zich laten versnipperen in meer dan 40 kleine partijtjes en bewegingen. Velen daarvan zullen waarschijnlijk niet eens met de verkiezingen van september mogen meedoen. Elke partij heeft, om door het leger erkend te worden, 5.000 leden nodig, verspreid over minstens tien gouvernementen. De namen van die leden moeten bovendien tweemaal in landelijk kranten worden afgedrukt in advertenties. Wie kan dit betalen?
Mijn eerdere voorgevoel, dat het leger en de Moslimbroederschap al voor het wegzenden van Moebarak een overeenkomst hebben bereikt over het verdelen van de macht in Egypte, is door de gang van zaken de afgelopen maanden niet gelogenstraft. De kans dat die Broederschap in september een forse overwinning gaat halen bij de parlementsverkiezingen is enorm. Ook de salafisten, die nog een tandje radicaler zijn dan het gemiddelde lid van de MB, maken goede kansen om parlementszetels te gaan winnen.
De lui die door hun demonstraties in januari en februari voor het wegsturen van hun president zorgden, zijn zich de afgelopen maanden steeds meer bewust geworden dat het leger hun ‘vriend’ niet is, hoewel ze dat aanvankelijk wel geloofden.
Ze zijn daarom doorgegaan met zo nu en dan een demonstratie. Eind mei organiseerden ze een nieuwe ‘Vrijdag van de Woede’. Het zou weer een miljoenenmars moeten worden, maar er kwamen op Tahrier misschien 30.000 jongeren opdagen. Dat klinkt natuurlijk nog heel behoorlijk maar het was teleurstellend voor een stad met 20 miljoen inwoners. Ter vergelijking: in het dorp Soest, waar in opgroeide, met momenteel 50.000 inwoners zou dit een demonstratie van 75 mensen zijn. Niet een aantal dat voor revolutie zorgt.
Een belangrijke reden voor de geringe opkomst was dat de Moslimbroederschap en de salafisten zich tegen de demonstraties hebben uitgesproken. Ze wilden niet meedoen met demonstraties met een seculier karakter. Er heerste bij de demonstratie eind mei een tamelijk carnavaleske sfeer. Het leger greep niet in en er was geen politie. Er werden ook geen gewelddadige tegenstanders gesignaleerd hoewel daar op werd gerekend. Misschien was dat nog wel het meest teleurstellende aspect voor de demonstranten. Ze hebben tientallen eisen maar het lijkt wel of niemand er zich om bekommert en of niemand luistert. Is het vuur gedoofd? Ik denk dat we dat mogen concluderen. De kaarten zijn al lang verdeeld, dus wat valt er nog te demonstreren?
Het leger heeft de macht stevig in handen, de verkiezingen in september gaan gewoon door, de Moslimbroederschap en de 'oude garde' van de NDP gaan die glansrijk winnen. En de liberale democraten blijven intussen maar demonstreren. Tegen beter weten in, misschien? Veel van de jongeren die een rol speelden bij bij de opstanden dit voorjaar, lijken nu teleurgesteld. Ik hoor ze bijvoorbeeld regelmatig klagen over de talloze kleine demonstraties die wekelijks worden gehouden. ‘We demonstreren voor Palestina, tegen Jemen, voor de opstand in Libië en Syrië, we demonstreren om hogere salarissen en tegen het management op ons werk. Maar intussen gaat de Moslimbroederschap gewoon door zich op de verkiezingen voor te bereiden. Onze beweging voor democratie en secularisme en vrijheid wordt gewoon weggevaagd; we zijn politiek veel te naïef’, zei een van de demonstranten van het eerste uur me. Hij had nog kunnen noemen dat wordt gedemonstreerd om de parlementsverkiezingen uit te stellen, zodat nieuwe partijen kans maken, en om het herschrijven van de grondwet voor de verkiezingen. Het leger, de MB en de salafisten wuiven deze ideeën weg; ze willen juist snel verkiezingen.
Van een serieus proces tegen Hosni Moebarak en diens vrouw Suzanne is het nog niet gekomen. De meeste Egyptenaren denken dat dit ook niet gaat gebeuren. Tot nu toe blijkt het oude echtpaar telkens hartproblemen te hebben als ze ondervraagd moeten worden. Dus verblijven ze nog steeds in hun paleisje in badplaats Sjarm al-Sjeikh. Wel zitten hun zonen Gamaal en Alaa in de Torah-gevangenis, net ten zuiden van de wijk Maadi. Verder zijn intussen enkele ex-ministers en zakenlui opgepakt en soms veroordeeld. Maar het lijkt wel duidelijk dat de legertop niet van plan is massaprocessen tegen corrupte bestuurders toe te staan. Het lijkt eerder of het leger een paar belangrijke pionnen een proces heeft aangedaan, in de hoop dat daardoor de rust terugkeert en het volk weer verder wil of niks is gebeurd.
De meeste Egyptenaren zijn het er wel over eens dat het niet langer kon, zoals Moebarak het land bestuurde. De weelde van de kleine toplaag werd onacceptabel groot terwijl miljoenen onder de armoedegrens bleven. Het optreden van de politie was te bruut. Toch is de steun voor de jonge revolutionairen eerder afgenomen dan gegroeid de afgelopen maanden, want veel mensen geven hun de schuld voor de economische malaise van het moment. De werkeloosheid blijft snel groeien; de productiviteit van de industrie is beduidend afgenomen; de prijzen blijven stijgen. Vooral onder christenen is de onvrede groot.
Onlangs feliciteerde ik een jonge vrouw uit mijn kerk dat ze de Green Card voor de Verenigde Staten heeft gekregen. ‘Waar ga je heen?’, vroeg ik haar. ‘Dat weten we nog niet. Als we maar weg kunnen’, was haar antwoord. Veel meer Kopten dan voorheen willen het land verlaten. Ze vrezen voor een ‘democratie’ waarin de Moslimbroederschap de regels gaat bepalen. De opkomst van de beweging van de salafisten gedurende de afgelopen maanden maakt de Kopten erg bezorgd. Die salafisten gedragen zich enorm assertief, alsof ze het land bezitten.
De Kopten hebben veel redenen tot zorg. Op mijn blog, www.strengholt.blogspot.com, maak ik regelmatig gewag van problemen die de kerk in Egypte meemaakt. De vrijlating, bijvoorbeeld, van 18 gewelddadige moslims in juni laat zien dat de veiligheid van de Kopten een serieus punt van zorg is. Op 14 mei werd door honderden moslims geweld gebruikt tegen een groep vreedzaam demonstrerende Kopten bij het gebouw van de Egyptische staatstelevisie aan de Nijl in Cairo. Slechts 18 moslims werden opgepakt; die hadden op de Kopten geschoten, ze met molotov-cocktails bekogeld, messen gebruikt, en uiteraard met stenen gegooid. Het leger stond erbij te kijken en pas na uren van gevechten werd door de politie ingegrepen. Van de 18 opgepakte moslims werden er in juni 16 vrijgesproken en twee werden veroordeeld tot twee jaar cel maar ze werden direct op borgtocht vrijgelaten.
Het leven in Egypte wordt voor de Kopten geleidelijk weer als voor de opstand tegen Moebarak. Wie ze aanvalt, komt er mee weg. De beloofde verbeterde wetgeving voor kerkbouw lijkt een sof te worden. En straks hebben we de Moslimbroederschap aan de politieke macht terwijl het leger op de achtergrond de macht stevig in handen houdt. 'Kopten en moslims zijn allemaal een', laten veel Egyptenaren graag horen. Laten we maar hopen dat de meerderheid in Egypte dat in zijn daden laat zien.
Ye rabb irhamnaa. Heer, ontferm u over ons.
En laat me in mijn verwachting beschaamd worden.
Jos Strengholt, juni 2011
3 opmerkingen:
Bedankt voor deze 'fijne' analyse... hoe komt het: dat politieke leiders in west-europa
- dit niet zien gebeuren,
- of zien ze het gebeurern en vinden ze het niet erg,
- of zien ze het gebeuren en hebben ze een eigen geheime agenda en argumenten die wij niet kennen.
Onze politieke leiders zijn toch niet naief...
Is het eigenlijk wel zo dat als er vrije verkiezingen zouden komen waarbij de overgrote meerderheid zich wel zou herkennen in minstens één van de partijen, dat er dan een regering zou komen die de rechten van bijvoorbeeld de Kopten zou eerbiedigen? Anders gezegd, zou een democratisch verkozen regering beter zijn dan de dictatuur van Mubarak was?
@Peter volgens mij weten onze politici heel goed dat het deze kant opgaat. Maar wat moeten ze doen?
@KCB - moeilijk te zeggen. Het ws voor veel mensen - ook Kopten - ok wel beroerd onder Moebarak. Ze zijn bang dat ze het onder een islamitische democratie slechter krijgen. Of dat zo is moet worden afgewacht. Gebeuren gaat het toch, denk ik.
Een reactie posten