Moet de PKN de NBV als kanselbijbel accepteren?

Ik ben weliswaar geen predikant in de PKN, dus voor mij persoonlijk maakt het niet uit of de PKN de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV) zal aanwijzen als kanselbijbel. Maar de kritiek die de Commissie van Rapport –een groep synodeleden die de voorstellen van het synodebestuur beoordeelt vóór ze in de synode besproken worden– op het nu aanvaarden van de NBV, kan ik me heel goed voorstellen. Die commissie zei: “We verlangen naar een vertaling die weliswaar, zoals iedere vertaling, nadere uitleg vraagt, maar die niet de indruk laat ontstaan dat predikanten niet willen aanvaarden wat er in de Schrift staat, doordat zij telkens de vertaling corrigeren.”

Dat laatste is een netelig probleem voor wie preekt. Geen enkele vertaling is in staat de grondtekst volmaakt weer te geven. Vertalers zijn gedwongen keuzes te maken. Elk Hebreeuws en Grieks woord in de grondtekst heeft een betekenisveld, en dit geld ook voor onze Nederlandse woordkeus. Vertalen vraagt dus om het maken van forse keuzes. En wie het Woord uitlegt, moet daar soms op wijzen als dat het begrijpen van de bijbeltekst duidelijk helpt.

ik maak in mijn preken bewust deze keuzes: Ik probeer de tekst uit te leggen zonder te vaak naar de grondtekst te verwijzen. Als je dat wel doet, wek je al makkelijk voor je luisteraars de indruk dat je de bijbel alleen echt kan begrijpen als je in staat bent die grondteksten te lezen. De Nederlandse vertaling krijgt dan een esoterisch karakter – alsof er diepere waarheden achter zitten die je pas ontsluit als je voldoende gestudeerd hebt. Dat idee kan verlammend werken op de gewone Bijbellezer. Het is ook niet nodig, want elke redelijke vertaling maakt dat de lezer goed door kan hebben wat de Bijbel in zijn geheel ons te zeggen heeft.

Maar ik wil in mijn preken waar nodig toch ook wel graag laten zien, dat het begrijpen van de tekst echt wel een kwestie is van enig begrip voor context, taal en cultuur. Dat is een onomstotelijk feit. Er komt studie aan te pas. Die studie gaat verder dan ‘tekst-met-tekst’ vergelijken - hoewel het al grote winst zou zijn als de doorsnee Bijbellezer dat zou doen! Zeker onder mijn Anglicaanse gehoor is men vaak niet gewend om bijbelgedeelten in hun verbondsmatige verband te lezen.

De Anglicaanse bisschop Tom Wright suggereert vier manieren van Bijbellezen. Hij spreekt over een combinatie van de Amor Dei met het gebruik van het Woord van God. Bijbelgebruik moet wat hem betreft parallel lopen aan hoe we God moeten liefhebben, dat is met het hart, het verstand, de ziel en met al onze de kracht (zie Markus 12:29vv).

1. Het hart: de lectio divina. Dit is persoonlijk Bijbellezen en meditatie, het genieten van God vooral ook in de liturgie en bij de eucharistie.
2. Het verstand: serieuze historische studie van de tekst, oorspronkelijke betekenissen, intellectuele worsteling met de cultuur, religie, theologie en praktijk van de Oude Kerk.
3. De ziel: Het Woord zoals dat wordt gebruikt in het voortgaande leven van de kerk, zijn tradities, zijn onderwijs.
4. De kracht: de zending van de kerk, werk van Gods koninkrijk, gedreven door de centraliteit van de verkondiging van het Woord.

Ik denk dat we in ons preken moeten waken voor een aanpak die een van deze vier ‘methodes’ van Bijbelgebruik uitsluit. Integendeel, ze komen idealiter allemaal aan bod in een preek. We willen dat mensen persoonlijk hun bijbel lezen, dat ze iets meekrijgen van serieuze studie, dat ze zien hoe in hun eigen kerkgemeenschap dit Woord wordt onderwezen, en de preek moet ook altijd een uitdaging tot gehoorzaamheid inhouden door het Woord verkondigend te doen klinken.

Als je een Bijbelvertaling hebt die literair mooi is maar onnauwkeurig, is het voortdurend schipperen tussen die lectio divina en het verstandig uitleggen van de bijbel. Voor het persoonlijk Bijbelgebruik is een literair mooie bijbel heel geschikt, maar de verstandige exegese behoeft juist een nauwkeuriger vertaling. Ik vind de NBV prachtig voor dat persoonlijk lezen, vooral als het gaat om minder leerstellige bijbelgedeelten. Maar vooral bij het lezen van het Nieuwe Testament irriteer ik me te vaak aan de onnauwkeurigheden. Ik preek maar weinig in Nederland, en als ik dat doe, kies in de NBV omdat die al zoveel ingang heeft gekregen, maar prettig vind ik het niet.

In het Engels gebruik ik graag de English Standard Version (ESV) of de New International Version (NIV). Vooral die ESV is een heel mooie vertaling, zowel qua literair gehalte als nauwkeurigheid.