Het Poolse drama: wat een voorbeeld voor Egypte

Wat een drama, als je in een seconde je president, een dozijn van je toppolitici en je legertop kwijtbent. Polen gaat door die verschrikking en treurt. Maar die treurnis is voor een groot deel persoonlijk, namelijk, om de verschrikking van de dood van deze mensen. Het nog heel jonge politieke systeem van Polen – het land werd pas in 1989 onafhankelijk van de militaire en politieke overmacht van de Sovjet Unie – was geen moment in gevaar, en de Polen zijn trots op hun democratische systeem.

Wat een voorbeeld voor Egypte, waar 58 jaar nadat een revolutie een eind maakte aan de oude garde van Koning Faroek die aan de leiband van Londen liep, nog steeds geen stabiel politiek stelsel is ontstaan.

De militaire leiders in Polen zijn onmiddellijk ad interim vervangen door hun directe ondergeschikten. In Egypte is maar de vraag of de onverwachte dood van de top van leger, marine en luchtmacht kan worden opgevangen. Delegeren is een probleem in Egypte want als je aan je ondergeschikte geheimen prijsgeeft, hebben ze macht. En het idee om ondergeschikten ad interim aan te stellen is een grap. Wie eenmaal ad interim op het pluche zit, gaat nooit meer vrijwillig weg, want dat wordt gezien als een schandelijk afgang.

Poolse parlementsleden die omkwamen, zijn onmiddellijk vervangen door de dames en heren op de partijlijsten van de betreffende regio’s waaruit de omgekomen parlementsleden kwamen. Keurig geregeld, soepele overgang. In Egypte worden mannen gekozen in regios, maar van partijlijsten is geen sprake. Wel weet iedereen welke partijen de kandidaten vertegenwoordigen, maar er is geen automatisme mogelijk voor opvolging. Er zijn geen partijlijsten, dat maakt het sowieso moeilijk, en niemand vertrouwt de uitslagen. Corruptie is de belangrijkste factor bij verkiezingen en zorgt dat de uitslag niet in verhouding staat tot de wensen van het volk.

En dan de dood van President Lech Kaczynski en zijn vice-presidenten, wat een gruwel. Maar de premier van Polen, Donald Tusk, nam geheel in overeenstemming met de constitutie de teugels in handen en er is geen schijn van politieke instabiliteit. In Egypte heeft de gerontocraat Hosni Moebarak (81) het nooit aangedurfd een vice-president aan te stellen, want stel je voor, die zou teveel macht kunnen krijgen; het hoofd van Moebarak zou kunnen rollen! En de premier in Egypte, Ahmed Nazif, is een bekwame econoom maar die is beslist niet uitgezocht om zijn leiderschap. Dat kan niet, want dan zou de premier een machtsfactor naast de dictator zijn. Toen minister van BUZA Amr Moessa te populair werd in Egypte, kon hij stante pede vertrekken naar de Arabische Liga.

Volgend jaar moet Egypte een nieuwe president kiezen. Het is onwaarschijnlijk dat Moebarak bereid is weer een termijn van 7 jaar aan te gaan, en de vraag is zelfs of hij dan nog leeft. Hij is nu al nauwelijks meer te zien in het publieke leven, en woont de meeste tijd in Sharm al-Sheikh aan de kust van de Rode Zee. Maar duidelijk is hoe bezorgd de nomenclatura in Egypte is. Al maanden lijkt het of iedereen nerveus begnt te worden. Wie mag het overnemen als de president sterft? Zijn zoon, Gamal, wordt al jaren klaargemaakt om van Egypte een soort koninkrijk te maken, maar daartegen bestaan enorm veel verzet onder het volk.

Het is een bewijs van de macht van de geheime diensten en van de bekwame manier waarop de dictatuur 58 jaar lang elke grassroots beweging het leven zuur maakte (u snapt, het volk moet zich niet verenigen), dat de oppositie verdeeld is en niet met serieuze kandidaten komt. Mogelijke presidentskandidaten bieden zich regelmatig aan, zoals Ayman Nur, en Mohammed el-Baradei, maar ‘het systeem’ in Egypte weet hun geloofwaardigheid behoorlijk te ondermijnen en niemand heeft de indruk dat in 2011 verkiezingen gaan plaatsvinden die eerlijk zijn. Van enige dankbaarheid onder her volk, zoals in Polen deze week op indrukwekkende manier blijkt, is in Egypte geen sprake. Ze minachten het regime.

Maar daar heeft dat regime lak aan. De kandidaat van leger zal het worden, wie dat ook is, zodat de militaire dictatuur wordt voortgezet. Dat is dan wel weer net zo stabiel als het politieke leven in Polen.