Wat bezielt mijn Anglicaanse aartsbisschop Rowan Williams? Oliedom.

De Anglicaans aartsbisschop van Canterbury, Rowan Williams, heeft weer eens iets doms gezegd. De man is zo’n briljante theoloog, maar kan zich op de verkeerde momenten zo onverstandig uiten. Vandaag zei hij op BBC4 over de Rooms Katholieke kerk in Ierland: "Dat een organisatie die zo verbonden is met het dagelijks leven zo snel haar geloofwaardigheid kwijtraakt is niet alleen een probleem voor de kerk, maar voor iedereen in Ierland." De Rooms-Katholieke Kerk in Ierland kwam zwaar onder vuur te liggen na een overheidsrapport waarin werd gesteld dat de kerk er alles aan deed om misbruik van kinderen geheim te houden. Excuses van de paus daarvoor gingen volgens veel gelovigen niet ver genoeg.

De rooms-katholieke aartsbisschop van Dublin zei verbaasd te zijn over de opmerkingen uit Anglicaanse hoek. "Zij die binnen de Katholieke Kerk aan verandering werken, hebben zo'n opmerking niet nodig in het Paasweekend en verdienen beter."

Waarom moest Williams dit zeggen? Hij had zich ook gewoon van commentaar kunnen onthouden. Dit is slecht voor de Anglicaanse relaties met de Rooms Katholieke kerk, en die relaties staan al zo onder druk. Een paar maanden geleden maakte Paus Benedictus XVI, tot chagrijn van de Anglicaanse aartsbisschop, het mogelijk voor Anglicaanse bisschoppen en priesters om met hun hele congregatie over te stappen naar de Roomse kerk. De mededeling daarover kwam voor Williams uit de lucht vallen. Hij was duidelijk stomverbaasd en boos door deze actie van de paus. In zijn gesprek op BBC4 zegt Rowan Williams over de Anglicanen die op de uitnodiging van de paus ingaan: 'God zegene ze. Maar ik doe dat niet.' Kom op, Williams, dat doe je toch niet?

Dat de paus aanstaande september een bezoek brengt aan Groot-Brittannië om daar ook te spreken met Williams, is wellicht bedoeld om de relaties te verbeteren, maar de aartsbisschoppelijke uitspraken van vandaag zetten die relaties verder onder druk. Was de uitspraak over Ierland nou nodig? Nee. In het huidige klimaat waarin de Rooms Katholieke Kerk al zo onder vuur ligt, mag je van de prelaat uit Canterbury meer empathie verwachten. Vrienden staan naast je, en geven geen steek onder water.

Williams is de afgelopen jaren vaker in het nieuws gekomen door onnodige problematische uitspraken. In 2008 zei hij, ook al op BBC4, dat het aannemen door de Britse wetgeving van aspecten van de Islamitische shariah onvermijdelijk was omwille van de sociale cohesie van het land. Wat hij toen zei, was in wezen niet zo schokkend; hij verwees naar de accommodatie in de Britse wetgeving voor bepaalde christelijke en Joodse overtuigingen. Maar hij deed zijn uitspraak op een verkeerd moment, toen in Engeland de frustratie met de moslimse minderheid opliep. Velen riepen om zijn aftreden, ook uit zijn eigen kerk.

Wereldwijd zijn er ongeveer 77 miljoen Anglicanen. Daarvan zijn er minstens 50 miljoen van de orthodoxe snit; die wonen vooral in de Global South. Die zijn van mening dat Williams veel steviger moet optreden tegen de revisionistische koers van de Episcopaalse kerk in de Verenigde Staten. De Anglicanen daar lappen internationale afspraken van de Anglicaanse Gemeenschap aan hun laars, omdat ze zich 'door de Geest geleid voelen om homosexuele bisschoppen aan te stellen'. De grote meerderheid in de Anglicaanse Gemeenschap is het daar mee oneens, en voelt zich zeer ontevreden over het gebrek aan daadkracht van Rowan Williams, die als aartsbisschop van Canterbury de spilfiguur in het Anglicanisme zou moeten zijn, en die naar hun smaak de kerk in de VS hard moet aanpakken, desnoods door excommunicatie.

Omdat Rowan Williams die rol niet vervult (pappen en nathouden is het adagium), in elk geval vanuit de optiek van een groot deel van de Gemeenschap, is voorspelbaar dat die Gemeenschap verder zal versplinteren. De Anglicaanse kerk is in wezen een gemeenschap van gelijke bisschoppen, bijeen gehouden door wat we de Instruments of Communion noemen. Op de details zal ik nu niet ingaan, maar centraal stond altijd de functie van de Aartsbisschop van Canterbury als primus inter pares. Hij behoort door zijn voorbeeld en zijn bestuur de bisschoppen van de wereldwijde gemeenschap bijeen te houden. Helaas is hij zijn morele gezag ernstig kwijt door zijn ongelukkige uitspraken en zijn gebrek aan leiderschap, zelfs hoewel vriend en vijand binnen de Kerk hem als broeder en theoloog hoog achten. Ik merk aan mijn eigen bisschop, Rt Rev Mouneer Hanna, dat hij zich in toenemende mate uit het internationale Anglicaanse leven terugtrekt, om zich meer dan voorheen te storten op de groei van de kerk in zijn eigen bisdom.

En juist het gebrek aan daadkracht en aan evangelische koers van de Aartsbisschop van Canterbury, maakt het voor veel Anglicanen des te aantrekkelijker om te overwegen de Tiber over te zwemmen naar Rome. Want temidden van de problemen waarin de Rooms Katholieke kerk is verwikkeld, kijken veel Anglicanen met vertrouwen naar Paus Benedictus XVI. Dat maakt diens bezoek aan Engeland in september des te interessanter. Gaat hij daar opnieuw de uitnodiging aan Anglicanen herhalen om onder zijn herderschap te komen? En wil Rowan Williams, door op de misere in de Roomse kerk te wijzen, duidelijk maken dat een overstap helemaal niet zo aantrekkelijk is?