5x JHWH en Jezus: wezensgelijk

Over de wezensgelijkheid van God de Vader met God de Zoon zijn bibliotheken volgeschreven. Op verzoek van nn, die meent dat het de Zoon van God een geschapen wezen is, zet ik hier een paar gedachten op een rij, die laten zien dat de schrijvers van het Nieuwe Testament ongegeneerd JHWH en de kurios Jezus, gelijk stelden. Dat is afschuwelijke heiligschennis ('gij zult u geen andere goden voor mijn aangezicht hebben') of het is terecht. Ik zou hier nog vele andere voorbeelden kunnen geven, maar voor nu moet dit het maar zijn:

VOORBEELD 1: Jesaja 45:23 en Filippenzen 2:10-11

In Jesaja 45 is JHWH, de Schepper van hemel en aarde, aan het woord. Keer op keer spreekt hij de woorden: ‘Ik ben JHWH’, vertaald als: ‘Ik ben de HEER’. Heel expliciet zegt hij: ‘Ik ben de HEER, er is geen ander, buiten mij is er geen god.’ (Jes 45:5) Het gedeelte onderstreept dat deze HEER de schepper is van hemel en aarde, oppermachtig, rechtvaardig, de enige God. Herhaaldelijk onderstreept hij dat er geen andere God is. (Jes 45:5-6,14,18,21-22).

Deze JHWH zegt: Voor mij zal elke knie zich buigen en elke tong zal bij mij zweren. (Jes 45:23) In dit vers is ‘mij’ ontegenzeglijk JHWH, en elke tong zal zweren bij JHWH.

Ditzelfde vers van Jesaja wordt door Paulus geciteerd in zijn brief aan de gemeente in Filippi, waar staat: ...opdat in de naam van Jezus elke knie zich zal buigen... en elke tong zal belijden: Jezus Christus is Heer. (Filippenzen 2:10-11) Deze woorden die Paulus gebruikt, citeert hij, naar velen menen, uit een lied dat in de vroege kerk werd gezongen.

Waar dit vers van Jesaja ontegenzeglijk spreekt over JHWH, de God van Israel, voor wie een ieder zich moet en zal buigen, zingt de jonge kerk over Jezus Christus als degene voor wie een ieder zich moet en zal buigen. Hier is beslist sprake van een complete identificatie van Jezus van Nazareth met JHWH.

VOORBEELD 2: Jesaja 8:13 en 1 Petrus 3:15

Jes 8:13 zegt: Alleen de HEER [JHWH] van de hemelse machten is heilig...
1 Petrus 3:15 zegt: Erken Christus als heer.

Toegegeven, op het eerste gezicht hebben de teksten niet veel met elkaar te maken. Maar als we naar de Griekse bijbelvertaling grijpen die door Petrus en wellicht ook door Christus werd gebruikt, dan lezen we in Jesaja 8:13:

Kurion autov hagiasate: ‘Heiligt de Heer zelve...’
Kurion is hier het woord dat voor JHWH, het origineel in het Hebreeuws, wordt gebruikt.

In 1 Petrus 3:15 lezen we: Kurion de ton Christon hagiasate: ‘Heiligt Christus de [of: als] Heer...’ Kurion is hier het woord voor Christus. Zonder enige terughoudendheid wordt een term die over JHWH gaat, op Jezus Christus toegepast.

Me dunkt dat als Jezus in de optiek van Petrus niet dezelfde identiteit heeft als JHWH, zijn uitspraak schunnige heiligschennis is. Wie van ons kan een tekst als ‘Heiligt JHWH’ citeren, en vervolgens zeggen: ‘Heiligt Johan Cruijf’, of ‘Heiligt Premier Mark Rutte’? Dat verwerpen we als spotternij. Petrus was evenzeer schuldig aan spotternij met zijn uitspraak ‘Heiligt Christus als Heer’, tenzij hij serieus bedoelde dat JHWH en de Heer Christus wat betreft identiteit aan elkaar gelijk zijn.

VOORBEELD 3: Psalm 34:8 en 1 Petrus 2:3-4

Petrus citeert uit Psalm 34 - een Psalm over JHWH, en past zijn citaat op Jezus Christus toe. Dat is heiligschennis, of... de identiteit van JHWH en Jezus Christus is dezelfde.

1 Petrus 2:3-4 zegt, in de NBV vertaling: U hebt toch ondervonden hoe goed de Heer is? Voeg u bij hem, bij de levende steen die door de mensen werd afgekeurd maar door God werd uitgekozen...

Het woord ‘Heer’ slaat in deze tekst ontegenzeglijk op Jezus Christus. Het Grieks heeft hier: ei eyeusasthe hoti Chrestos ho kurios. Dat betekent: '...indien u geproefd heeft dat de Heer goed is.'
Petrus citeert hier letterlijk uit Psalm 34:8. De NBV vertaling heeft daar: Proef, en geniet de goedheid van de HEER.

Petrus gebruikt, naar het lijkt, de Septuagint (LXX) als de vertaling van de Hebreewse bijbel. Daar staat in Psalm 34:8: Geusasthe kai idete hoti Chrestos ho kurios. Dit betekent: 'Proeft en ziet dat de Heer goed is.' Deze Psalm gaat zonder enige twijfel over JHWH. Het Hebreews zegt hier: Proeft en ziet dat JHWH goed is.

Petrus citeert dus ongegeneerd een vers over JHWH uit het Oude Testament, en past dit vers naadloos toe op Jezus Christus.

VOORBEELD 4: Deuteronomium 6:4 en 1 Korinthiers 8:6

Deu 6:4 zegt, in de NBV: Luister Israel: de HEER, onze God, de HEER is de enige. 'De HEER' is de weergave van de onvertaalbare Hebreeuwse Godsnaam JHWH. De Septuagint (LXX) heeft daar: Akoue, Israel, kurios ho theos hemoon, kurios heis esti. Vertaald is dat: Luister, Israel, de Heer onze God, de Heer is één.

Paulus schrijft in zijn eerste brief aan de Korinthiers (8:6), in de NBV: Wij weten: er is één God, de Vader, uit wie alles is ontstaan en voor wie wij zijn bestemd, en één Heer, Jezus Christus, door wie alles bestaat en door wie wij leven.

De Griekse tekst hier zegt (en ik laat daarbij wat tekst weg die in dit verband onnodig is): .... Humin heis theos, ho pateer... kai heis kurios Jesous Christos. ‘Voor ons is één God, de Vader.... en één Heer, Jezus Christus.'

Paulus wist drommels goed dat zijn Joodse lezers beseften dat hij met zijn woorden van 1 Kor 8:6 direct refereerde aan het Shema Israel van Deu 8:6. Hij schiep bewust een parallel met dit vers dat elke Jood wekelijks in de liturgie van de synagoge hoorde en dat wekelijks aan het begin van de sabbatsviering in elk Joodse gezin werd gereciteerd.

Hiermee maakte Paulus klip en klaar dat voor hem en de jonge kerk, de identiteit van Jezus Christus absoluut is samengesmolten met die van JHWH. Als dat niet zo was, zouden zijn woorden schandalige heiligschennis betekenen, en suggereren dat er naast de ene God, nog een andere bestond.

VOORBEELD 5: Joel 2:32 en Romeinen 10:9,13

Joel 2:32: Een ieder die de naam van JHWH aanroept, zal behouden worden.
In de LXX, die de apostelen veel gebruikten, staat daar: Een ieder die de naam van de kurios (Heer) aanroept, zal behouden worden.

Los even van de context, is helder dat de profeet Joel zegt dat het aanroepen van JHWH tot redding leidt. Precies diezelfde tekst komen we voor bij Paulus. Hij citeert Joel, en zegt:

Romeinen 10:9, 13: Als je belijdt dat Jezus kurios (Heer) is, zal je behouden worden... Want een ieder die de naam van de kurios (Heer) aanroept, zal behouden worden.

Het belijden van de naam van Jezus, is dus hetzelfde als de naam van JHWH aanroepen? In het Oude Testament lezen we keer op keer dat JHWH, de God van hemel en aarde, een jaloerse God is die niet wil dat de eer die hem alleen toekomt, aan anderen wordt gebracht. Voor elke Jood klinken de woorden van Paulus als schandelijke afgoderij, want hoe durft hij de woorden die alleen voor JHWH gelden, zomaar op Jezus toe te passen?

Paulus doen hier aan afgoderij, of hij heeft gelijk met de manier waarop hij de identiteit van JHWH en die van Jezus aan elkaar verbindt. In dat geval is het geheel ongepast om het Woord dat vlees werd te zien als een schepsel van diezelfde JHWH.