maandag 12 juli 2010

Zou de kerk eigenlijk sabbat moeten vieren?

Ik kom nog wel eens christenen tegen, of ik lees hun pennenvruchten, die beweren dat het ‘eigenlijk ‘beter’ zou zijn als we als christenen niet op de zondag maar de op de zaterdag onze bijeenkomsten zouden vieren.

Ik heb de indruk dat in deze gedachte een aantal riviertjes van opvattingen samenkomen. Een van die riviertje is die van het idee dat een Joodse interpretatie van het evangelie per definitie beter is dan een niet-Joodse. Een heel andere is dat keizer Constantijn de Grote de kerk zou hebben gedwongen de zondag als feestdag te accepteren. Een onderdeel van dit samenstel van ideeën is ook, dat de oude kerk de zaterdag zou hebben gevierd, en dat de zondag pas ten tijde van Constantijn zou zijn ingevoerd. En dan is er de gedachte dat de oude kerk antisemitisch was en om die reden van ‘vierdag’ zou zijn veranderd.

Vreemd hoe allerlei ideeën, als ze maar vaak genoeg herhaald worden, een soort gewicht krijgen. De vraag naar historische waarheid lijkt me een slachtoffer in dit pleidooi voor de zaterdag als christelijke feestdag.

Ignatius (zie afbeelding) schreef ca. 115 na Christus een brief aan de gemeente in Magnesia. Ignatius was leerling van de apostelen en opvolger van Petrus in Antiochië. Aan de gemeente in Magnesia schreef hij iets over de sabbat en de zondag. Ik citeer een deel van wat hij zei. Ignatius beschrijft de christenen van Joodse afkomst van zijn tijd als
... zij die hebben geleefd volgens oude gewoonten zijn tot de nieuwe hoop gekomen [en] houden niet langer de sabbat maar leven in overeenstemming met de dag des Heren, waarop ons leven ook opstond door Hem en zijn dood... (Ignatius aan Magnesia 9:1)

In de kerk die Ignatius aanschreef rond 115 na Chr. vierden de volgelingen van Christus, ook die van Joodse afkomst, dus niet de sabbat maar de dag van de opstanding van Christus, de zondag. De zondag werd daar de dag de Heren genoemd.

Over de zondag als de dag des Heren lezen we ook in de Didachè:
Op de dag des Heren zult u samenkomen, het brood breken en dankzeggen na openlijk uw zonden beleden te hebben, opdat uw offer rein zij. (Didache 14)

De Didache was bij uitstek een Joods geschrift; de datering is niet duidelijk omdat het waarschijnlijk uit een samenstel van oudere geschriften bestaat. Een datering van het geheel rond 150 is redelijk. In die tijd vierden de Joodse volgelingen van Jezus dus de zondag.

Barnabas schreef zijn brief tussen 70 en 135 na Chr. Daarin wordt gezegd dat Christenen de achtste dag – dus de zondag – gebruikten voor hun viering omdat Jezus op die dag uit de dood opstond. (Barnabas 15:9)

Waarom de zondag vanaf het begin in ere werd gehouden, lezen we bij Justinus de martelaar (ca. 170 na Chr):
Op zondag komen christenen samen voor een eredienst, omdat op de eerste dag van de week Jezus uit de doden is opgestaan. (1e Apologie, 67).

De zondag werd door de oude kerk dus gevierd omdat het de opstandingsdag van de Heer is. De sabbat is dus niet naar de zondag verplaatst, de zondag is een heel andere dag. De zondag is oorspronkelijk niet ingesteld als een rustdag, zoals de sabbat, maar werd door de eerste christenen wèl beschouwd als een feestdag om eenmaal per week de opstanding van Christus te vieren en te gedenken. Het was vanaf de heel vroege kerkgeschiedenis “de dag des Heren”, lang voordat Constantijn de Grote er, eeuwen later, een officiële rustdag van maakte.

Opvallend is trouwens dat telkens sprake is van Joodse gelovigen die de zondag als vierdag waren gaan beleven. Van antisemitisme was dus helemaal geen sprake met het niet langer vieren van de sabbat.

Het waren trouwens de apostelen zelf die, op hun algemene concilie in het jaar 57-58, bepaalden dat de niet-joden de plicht niet hadden zich te laten besnijden en de sabbat te houden (Hand 15:20,29).

Paulus noemt de wet van Mozes een schaduw van de werkelijkheid in Christus en hij schrijft aan de Kolossenzen dat daarom niemand hen mag veroordelen omdat ze de sabbat niet vieren:
Laat niemand u blijven oordelen op het stuk van een feestdag, nieuwe maan of sabbat, dingen die slechts een schaduw zijn van hetgeen komen moest, terwijl de werkelijkheid van Christus is. (Kol 2:16)

Het Nieuwe Testament geeft ook aanwijzingen dat de eerste dag der week door de apostelen in ere werd gehouden als dag van samenkomst. Lees Handelingen 20:7:
En toen wij op de eerste dag der week samengekomen waren om brood te breken, hield Paulus een toespraak tot hen…

12 opmerkingen:

Paul Miller zei

Dit is een heel zinnig artikel. Schrijf er een brochure over!

Unknown zei

voor de moria reeks ;-)

Paul Miller zei
Deze reactie is verwijderd door de auteur.
Paul Miller zei

Joop van Baaren is niet meer.
Begin je eigen reeks.

Als de evangelische beweging geneest van haar extreme Israël loyaliteit en oudtestamentische reli-sentimenten, dan is er misschien kans op een opleving in Nederland. Tenslotte wil niet iedereen Anglicaan worden. Dus, heer Strengholt, kom over en help ons.

Anoniem zei

Thanks Jos,

voor de citaten van de kerkvaders!
In Op. 1 staat trouwens ook een verwijzing naar hetgeen je schrijft.
(Op.1:10)

P.S. Tot wanneer ben je in NL?

Zegen,
Rocco

Unknown zei

Ha Rocco - ik ga donderdag naar Italie. Dus ben er nog even! Kom je nog in de buurt van Hoevelaken?

Ben zei

Jaren geleden kwam ik op mijn fietsje ook tot dit inzicht. Rond de Pasen fietste ik na de kerkdienst terug naar huis en besefte plots dat de zondag inderdaad een feestdag was, niet zozeer een rustdag. Mijn streng conservatieve Oma had mij altijd geleerd dat je op zondag helemaal niks mag, maar toen besefte ik mij opeens dat er inderdaad meer zit in de evangelisch-charismatische uitbundige vieringen. Maar toch knaagde het: waarom zien zoveel van onze vieringen er dan als rouwdiensten uit? En waarom is het niet veel meer een feest om op zondag naar de kerk te gaan?

Matthijs Schuurman zei

Ik heb niet het idee dat Joden er echt op zitten te wachten, dat christenen met hun meegaan doen op hun feesten. Het zal voor de meeste Joden toch voelen dat christenen weer de aandacht op zichzelf gaan vestigen en de Joodse feesten inpikken.
Het zal voor de Joden voelen als antisemitisme in de vorm van filosemitisme: niet kunnen aanvaarden dat Joden en christenen echt anders zijn

wtstolk zei

Zoals je al aangeeft is er inderdaad voldoende bewijs dat in de eerste christengemeenten (nog vóór de instelling door keizer Constantijn), de zondag apart gezet was als opstandingsdag van de Heer.
De bijbeltekst die je aanhaalt zegt in dit verband echter niet zo veel. In het Grieks staat niet “op de eerste dag van de week”, maar: “op één van de sabbatten”. Het gaat hier om de 7 sabbatsweken tussen pesach en het wekenfeest. De dag waarop de gemeente naar Paulus was komen luisteren viel binnen deze reeks van sabatten. Paulus wilde de volgende dag vertrekken omdat hij op de Pinksterdag in Jeruzalem wilde zijn.

wtstolk zei

Weet u dat er ook christenen zijn die de sabbat vieren omdat zij er van overtuigd zijn dat Jezus op de sabbat is opgestaan? Zij hanteren de volgende teksten:

Nisan 14 – woensdag. De dag van voorbereiding op het feest (Matth 26:5). De dag dat Jezus gestorven is en begraven. Het laatste avondmaal was dus op dinsdagavond.

Eerste nacht in het graf

Nisan 15 – donderdag. Het feest (grote sabbat) van de ongezuurde broden (Lev 23: 6 en 7, Joh 19:31).

Tweede nacht in het graf

Nisan 16 – vrijdag. De vrouwen kopen na de (grote) sabbat specerijen (Mark 16:1), bereidden deze en op de (reguliere) sabbat rustten zij naar het gebod (Luk 23:56).

Derde nacht in het graf

Nisan 17 – zaterdag (sabbat). Jezus’ opstanding.

Nisan 18 – zondag. Laat na de sabbat, tegen de eerste dag der week gaan de vrouwen naar het graf (Matth 28:1). Het graf is echter leeg.

4rx zei

De zondag is oorspronkelijk niet ingesteld als een rustdag, zoals de sabbat, maar werd door de eerste christenen wèl beschouwd als een feestdag om eenmaal per week de opstanding van Christus te vieren en te gedenken.

Anoniem zei

Wel jammer, dat juist in deze tijd, waarin het geloof in God als schepper structureel wordt ontkend, we de wekelijkse 7e dags Sabbat (zoals die al sinds de schepping is gegeven als gedenkteken daarvan) verwerpen. De Sabbat is nooit van de Joden geweest en God heeft ook nooit zijn wil veranderd t.o.v. Zijn tien geboden, waarom wel t.o.v. het vierde gebod?
De reden voor het geven van het gebod is niet veranderd (de schepping is er immers nog) dus waarom zou het gebod wel veranderen? (zie ook Matheus 5:17, 18)
De sabbatten die als schaduw dienden van wat komen moesten zijn de ceremoniële sabbatten uit de ceremoniële wet, die inderdaad een schaduw was van wat nog komen zou. Die schaduw bestond echter nog niet voor de zondeval toen God de sabbatdag heiligde en zegende.

Het heeft niks met filosemitisme te maken als je de Sabbat viert. De vraag is alleen: hou je genoeg van God, om AL Zijn geboden te houden? (zie ook Johannes 14:15)