Aanval van Israel op Egypte in 1967 niet ‘preventief’

In de honderden boeken en veel meer artikelen die ik over de Arabische wereld heb doorgeworsteld in de afgelopen 30 jaar, ben ik vaak gestuit op beschrijvingen van de oorlog tussen Israel en Egypte van juni 1967 waar dan bij werd vermeld dat het ging om een ‘preventieve aanval’ door Israel. Het kleine landje zag dat Egypte zijn troepen naar de grens met Israel stuurde, en om het vege lijf te redden moest Israel dus wel voor de aanval kiezen, om Egypte te verrassen.

Jeremy R. Hammond, een schrijver voor Foreign Policy Journal, heeft me van mening doen veranderen. (Soms laat je jezelf ook zo voor het lapje houden als gerenommeerde historici elkaar steeds napraten) Documenten uit de tijd van die oorlog laten klip en klaar zien dat van een preventieve oorlog echt geen sprake was.

Egypte zelf was overtuigd dat het troepen naar de Sinai moest sturen omdat Israel van plan zou zijn een aanval uit te voeren. President Gamal Abdel Nasser van Egypte liet na de oorlog weten dat hij bang was voor zo’n Israëlische aanval. Aan Robert B. Anderson, Amerikaanse gezant in Egypte, zei Nasser na de oorlog: “Of u het gelooft of niet, maar we waren bang voor een aanval door Israel. We hadden informatie dat de Israëli’s troepen aan de Syrische grens samentrokken met het idee om eerst Syrië aan te vallen, waar ze geen groot verzet verwachtten, en om dan ook [Egypte] aan te vallen.” Nasser had die informatie waarschijnlijk van de Sovjet Unie.

Nasser vertelde aan Anderson: “Uw eigen State Department nodigde mijn ambassadeur in de Verenigde Staten in april of mei [1967] uit en waarschuwde hem dat er geruchten waren dat er een conflict tussen Israel en [Egypte] zou kunnen komen.”

De Verenigde Staten had de oorlog zien aankomen. “De CIA had gelijk over het tijdstip, de duur en de uitkomst van de oorlog”, zegt David S. Robarge in een artikel op de website van de CIA.

Dat Israel geen gevaar liep, blijkt uit een inschatting op 23 mei van Richard Helms, directeur van de CIA. Die liet de Amerikaanse president Johnson weten dat Israel “zich met succes kan verdedigen tegen een gelijktijdige Arabische aanval op alle fronten… of dat het zich op drie fronten kan verdedigen terwijl het op een vierde front een belangrijk offensief begint.”

In een document “Military Capabilities of Israel and the Arab States”, poneerde de CIA dat “Israel bijna zeker binnen 24 uur heerschappij in de lucht boven de Sinai zou kunnen verkrijgen als het zelf het initiatief nam, en dat zou misschien twee of drie dagen duren als [Egypte] eerst zou toeslaan.”

De CIA was ook van mening dat Nasser’s militaire aanwezigheid in de Sinai defensief bedoeld was: “Gewapende aanvalstroepen kunnen de dubbelde defensieve linie van [Egypte] in drie of vier dagen doorbreken en de Egyptenaren ten westen van het Suez Kanaal drijven in zeven tot negen dagen. In deze periode kan Israel intussen aanvallen van Syrië en Jordanië tegenhouden.” Egypte's stellingen werden dus als defensief getypeerd.

President Johnson vertelde zelf aan de Israëlische minister van buitenkandse zaken, Abba Eban, dat alle informatie die hij van zijn geheime diensten kreeg hem duidelijk maakte dat als Egypte zou aanvallen, Israel hun legers zou verpletteren. Letterlijk zei Johnson, “you will whip hell out of them.”

Israel wekte naar buiten toe de indruk dat het in zijn bestaan bedreigd was, maar Helms van de Amerikaanse CIA kreeg van zijn dienst een andere indruk: “We geloven niet” dat de indruk die Israel wekte dat het de underdog was, “een serieuze inschatting was die [de Mossad] aan zijn eigen politieke top zou geven.”

Michael B. Oren (foto), de huidige Israëlische ambassadeur de VS, zegt in zijn boek “Six Days of War“, dat Israel, op grond van zijn eigen onderzoek en dat van de Amerikanen, overtuigd was: “Nasser had geen belangstelling voor bloedvergieten.” “Nasser zou gek zijn geweest” om Israel aan te vallen. (pp. 59-60).

Vier dagen voor Israel Egypte aanviel, had Helms een gesprek met een topambtenaar uit Israel die hem zei dat Israel van plan was aan te vallen. “Helms interpreteerde die opmerking als een aanwijzing dat Israel heel spoedig zou aanvallen”, schrijft Robarge.

Helms werd om 3 uur in de morgen van 5 juni wakker gemaakt door de CIA die een rapport hadden gekregen dat Israel de aanval had ingezet, en dat ondanks Israëls claim dat Egypte de agressor was, Israel eerst had geschoten.

Yitzhak Rabin, de latere premier van Israel, zei aan Le Monde in 1968: “Ik denk niet dat Nasser oorlog wilde. De twee divisies die hij de Sinai in had gestuurd waren niet voldoende om een offensieve oorlog te beginnen. Hij wist het en wij wisten het.”

Menachem Begin, een andere premier van Israel, gaf in een speech in 1982 toe: “In juni 1967 hadden we een keus. De Egyptische legerconcentraties in de Sinai bewezen niet dat Nasser ons echt wilde aanvallen. We moeten daar eerlijk over zijn. Wij hebben besloten aan te vallen.”

Vor de liefhebbers, dit is een wat langere quote van wat Begin in 1982 zei:

In June 1967 we again had a choice. The Egyptian army concentrations in the Sinai approaches do not prove that Nasser was really about to attack us. We must be honest with ourselves. We decided to attack him.

This was a war of self-defence in the noblest sense of the term. The government of national unity then established decided unanimously: We will take the initiative and attack the enemy, drive him back, and thus assure the security of Israel and the future of the nation.

We did not do this for lack of an alternative. We could have gone on waiting. We could have sent the army home. Who knows if there would have been an attack against us? There is no proof of it. There are several arguments to the contrary. While it is indeed true that the closing of the Straits of Tiran was an act of aggression, a causus belli, there is always room for a great deal of consideration as to whether it is necessary to make a causus into a bellum.