Zou de kerk eigenlijk sabbat moeten vieren?

Ik kom nog wel eens christenen tegen, of ik lees hun pennenvruchten, die beweren dat het ‘eigenlijk ‘beter’ zou zijn als we als christenen niet op de zondag maar de op de zaterdag onze bijeenkomsten zouden vieren.

Ik heb de indruk dat in deze gedachte een aantal riviertjes van opvattingen samenkomen. Een van die riviertje is die van het idee dat een Joodse interpretatie van het evangelie per definitie beter is dan een niet-Joodse. Een heel andere is dat keizer Constantijn de Grote de kerk zou hebben gedwongen de zondag als feestdag te accepteren. Een onderdeel van dit samenstel van ideeën is ook, dat de oude kerk de zaterdag zou hebben gevierd, en dat de zondag pas ten tijde van Constantijn zou zijn ingevoerd. En dan is er de gedachte dat de oude kerk antisemitisch was en om die reden van ‘vierdag’ zou zijn veranderd.

Vreemd hoe allerlei ideeën, als ze maar vaak genoeg herhaald worden, een soort gewicht krijgen. De vraag naar historische waarheid lijkt me een slachtoffer in dit pleidooi voor de zaterdag als christelijke feestdag.

Ignatius (zie afbeelding) schreef ca. 115 na Christus een brief aan de gemeente in Magnesia. Ignatius was leerling van de apostelen en opvolger van Petrus in Antiochië. Aan de gemeente in Magnesia schreef hij iets over de sabbat en de zondag. Ik citeer een deel van wat hij zei. Ignatius beschrijft de christenen van Joodse afkomst van zijn tijd als

... zij die hebben geleefd volgens oude gewoonten zijn tot de nieuwe hoop gekomen [en] houden niet langer de sabbat maar leven in overeenstemming met de dag des Heren, waarop ons leven ook opstond door Hem en zijn dood... (Ignatius aan Magnesia 9:1)

In de kerk die Ignatius aanschreef rond 115 na Chr. vierden de volgelingen van Christus, ook die van Joodse afkomst, dus niet de sabbat maar de dag van de opstanding van Christus, de zondag. De zondag werd daar de dag de Heren genoemd.

Over de zondag als de dag des Heren lezen we ook in de Didachè:

Op de dag des Heren zult u samenkomen, het brood breken en dankzeggen na openlijk uw zonden beleden te hebben, opdat uw offer rein zij. (Didache 14)

De Didache was bij uitstek een Joods geschrift; de datering is niet duidelijk omdat het waarschijnlijk uit een samenstel van oudere geschriften bestaat. Een datering van het geheel rond 150 is redelijk. In die tijd vierden de Joodse volgelingen van Jezus dus de zondag.

Barnabas schreef zijn brief tussen 70 en 135 na Chr. Daarin wordt gezegd dat Christenen de achtste dag – dus de zondag – gebruikten voor hun viering omdat Jezus op die dag uit de dood opstond. (Barnabas 15:9)

Waarom de zondag vanaf het begin in ere werd gehouden, lezen we bij Justinus de martelaar (ca. 170 na Chr):

Op zondag komen christenen samen voor een eredienst, omdat op de eerste dag van de week Jezus uit de doden is opgestaan. (1e Apologie, 67).

De zondag werd door de oude kerk dus gevierd omdat het de opstandingsdag van de Heer is. De sabbat is dus niet naar de zondag verplaatst, de zondag is een heel andere dag. De zondag is oorspronkelijk niet ingesteld als een rustdag, zoals de sabbat, maar werd door de eerste christenen wèl beschouwd als een feestdag om eenmaal per week de opstanding van Christus te vieren en te gedenken. Het was vanaf de heel vroege kerkgeschiedenis “de dag des Heren”, lang voordat Constantijn de Grote er, eeuwen later, een officiële rustdag van maakte.

Opvallend is trouwens dat telkens sprake is van Joodse gelovigen die de zondag als vierdag waren gaan beleven. Van antisemitisme was dus helemaal geen sprake met het niet langer vieren van de sabbat.

Het waren trouwens de apostelen zelf die, op hun algemene concilie in het jaar 57-58, bepaalden dat de niet-joden de plicht niet hadden zich te laten besnijden en de sabbat te houden (Hand 15:20,29).

Paulus noemt de wet van Mozes een schaduw van de werkelijkheid in Christus en hij schrijft aan de Kolossenzen dat daarom niemand hen mag veroordelen omdat ze de sabbat niet vieren:

Laat niemand u blijven oordelen op het stuk van een feestdag, nieuwe maan of sabbat, dingen die slechts een schaduw zijn van hetgeen komen moest, terwijl de werkelijkheid van Christus is. (Kol 2:16)

Het Nieuwe Testament geeft ook aanwijzingen dat de eerste dag der week door de apostelen in ere werd gehouden als dag van samenkomst. Lees Handelingen 20:7:

En toen wij op de eerste dag der week samengekomen waren om brood te breken, hield Paulus een toespraak tot hen…