Ignatius: bisschopen, priesters, Eucharistie, de Schriften

Ignatius was volgens de kerkhistoricus Eusebius de tweede bisschop van de Syrische stad Antiochie. Hij werd daar aangesteld omstreeks 69 na Christus. Tegen het eind van de heerschappij van keizer Trajanus (98-117) werd hij gevangen naar Rome gevoerd om daar terechtgesteld te worden. Onderweg schreef Ignatius briefjes aan kerken die afgezanten naar hem stuurden om hem onderweg te zien.

Opvallend in deze brieven van Ignatius is dat hij het enorme belang van de eenheid van de kerken benadrukt. Dit vooral met het oog op de dreiging van Judaisten en Gnostici. Die eenheid van de kerk hangt volgens Ignatius zeer nauw samen met de mate waarin men zich in elke stad schaart onder de ene bisschop van de stad en onder het college van de presbyters (oudsten, priesters) en de diakenen. Hij zegt:

‘Ik vermaan u, weest erop gebrand om alles te doen in de harmonie van God, met de bisschop die voorgaat in God’s plaats, en de priesters in de plaats van de raad van apostelen, en de diakenen.’ [Ignatius aan de kerk in Magnesia, 6:1]

En:

‘Voor zovelen als aan God en Jezus Christus toebehoren, die staan aan de kant van de bisschop.’ [Ignatius aan de kerk in Philadelphia, 3:2]

Elders zegt Ignatius:

‘Allen moeten respect tonen voor de diakenen als aan Jezus Christus en aan de bisschop als een kopie van de Vader en aan de priesters als aan de raad van God en de groep apostelen. Want los van hen kan geen groepering een kerk worden genoemd.’ [Ignatius aan de kerk in Tralles, 3:1]

Wat Ignatius betreft zijn niet alleen de ambten maatgevend voor de ware kerk, maar evengoed de ene eucharistie. Hij maant de gelovigen dat ze maar een eucharistie mogen nuttigen:

‘...omdat er maar een vlees van de Heer Jezus Christus is en een beker voor eenheid met zijn bloed, en een heiligdom, zoals er een bisschop is, samen met de priesters en diakenen.’[Ignatius aan de kerk in Philadelphia, 4:1]

Iets soortgelijks zegt Ignatius in zijn briefje aan de kerk in Smyrna:

‘U allen moet de bisschop volgen zoals Jezus Christus de Vader volgt, en de priesters als de apostelen. Respekteer de diakenen als de wetten van God. Buiten de bisschop kan niemand iets doen wat de kerk aangaat. Een waarachtige eucharistie is er een die wordt gevierd door de bisschop of door een vertegenwoordiger van hem. Wanneer de bisschop verschijnt, moet de hele kerk aanwezig zijn, net zoals waar Jezus Christus is, de hele kerk is. Het is niet goed te dopen of de agape te vieren buiten de bisschop om; maar wat hij ook goedkeurt, behaagt ook God.’[Ignatius aan de kerk in Smyrna, 8:1-2]

Erg opvallend is dat Ignatius aan de kerk in Rome geen enkele opdracht geeft:

‘Ik geef u geen opdrachten zoals Petrus en Paulus deden. Zij waren apostelen; ik ben een veroordeelde.’ [Ignatius aan de kerk in Rome, 4:3] Hij vraagt ze enkel om niet te proberen zijn martelaarschap te voorkomen.

In het kader van de discussie over de rol van bijbel, traditie en verstand is ook erg interessant hoe Ignatius zich opstelt jegens sommigen die zeggen: ‘Tenzij ik het in de Schriften aantref, geloof ik het niet in het Evangelie’. Ignatius zegt aan zulke mensen: 'Het is geschreven', waarop die antwoorden: 'Dat is de vraag nog maar.' Het antwoord dat Ignatius aan zulke mensen geeft is niet dat ze de 4 evangelie-boeken of de brieven van Paulus moeten lezen. Die waren wel voorhanden, want Ignatius citeert er veel uit. Maar zijn antwoord is:

‘Voor mij zijn de Schriften Jezus Christus; de onaantastbare letters zijn zijn kruis en dood en zijn opstanding en het geloof dat door hem bestaat’.[Ignatius aan de kerk in Philadelphia, 8:2]

Opvallend is dat de Schriften waarnaar Ignatius verwijst, blijkbaar het Oude Testament is, en dat hij niet verwijst naar de evangelie-boeken of de brieven als het om het Evangelie gaat. Het Evangelie is het woord, het verhaal van Jezus Christus zelf, en de boeken van het Nieuwe Testament zijn nog niet tot Schrift geworden.