Een mismaakte Jezus

Ik kwam vandaag een interessante uitspraak tegen - iets wat je bij wijs van spreken elke zondag in een preek kan horen, ongeacht waar je kerkt:

Het Koninkrijk van God [...] is in staat in hun ziel binnen te dringen en wordt door hen welkom geheten. Het Koninkrijk van God is de heerschappij van God, inderdaad, maar het is de heerschappij van de heilige God in individuele harten.

Het gaat God om de individu, toch? Dat klinkt heel mooi, maar de bron van het citaat moet ons erg voorzichtig maken. Dit zei de grote vrijzinnige theoloog Adolf van Harnack in 1899 in een van zijn lezingen over de essentie van het christelijk geloof. Hij constateerde dat het christelijk geloof draait om de individuele relatie van mensen met God.

Me dunkt dat deze individualistische visie op het christelijk geloof gerust een ketterij mag worden genoemd. De boodschap van het Evangelie wordt geheel verkeerd begrepen als het wordt losgemaakt van de gemeenschap van de Kerk. Het idee dat je Jezus, het hoofd van de Kerk, kunt kennen zonder Zijn Lichaam, de Kerk, is een ernstige misvatting. Dan heb je een mismaakte Jezus op het oog.

Individualisme is een sociaal drama; het versplintert de samenleving. Je kunt een persoon toch nooit los denken van zijn gehele context van familie, vrienden, sportclub, kerk, etc? De mens zien als geheel autonoom wezen is een filosofisch wangedrocht dat voor de belastingdienst misschien handig is, maar voor ons zelfbeeld en onze eigenwaarde tenslotte destructief. Als ik mezelf probeer voor te stellen zonder mijn omgeving, ben ik zo goed als niets.

De Drie-enige God is een liefdevolle gemeenschap van Vader, Zoon en Heilige Geest, en die gemeenschapszin heeft zich uitgedrukt in de schepping. Individualisme is dus ook een theologisch drama. Het is een abberatie van het bijbelse mensbeeld, dat niet geheel verwonderlijk, erg realistisch is. Daarom is het idee dat mijn geloof iets is dat alleen tussen mij en God bestaat, een verdraaiing van het Evangelie. Het gaat God inderdaad om personen, om een ieder, om elk mens, maar dan wel om elk mens in diens eigen context, en met als doel dat ieder mens in de nieuwe gemeenschap, de Kerk, zijn of haar plaats vindt.

Het individualisme is een enorme kracht onder Westerse christenen, en de ecclesiologie - de theologie over de Kerk - is het kind van de rekening. Voor de Kerk in het algemeen, maar ook voor de lokale gemeente, is maar weinig plaats. Is dat waarom veel kerken worden bevraagd door hun leden of ze wel genoeg 'te bieden' hebben? De Kerk is er om ons te behagen, lijkt de gedacht. Ze is er om ons te geven waar we behoefte aan hebben, en anders blijven we wel thuis. Je kan immers ook op TV naar de nodige kerkdiensten kijken?

De Kerk van Jezus Christus is geen utilitaire club van gelijkgezinden. Je wordt er ook niet zomaar 'lid' van; het is de moeder die ons als gelovigen voortbracht. Bij uitstek in het Lichaam van Christus werkt de Geest om ons bij de Vader te brengen en te houden, en alleen samen met alle heiligen kunnen we de liefde van God kennen. Dat is een goede reden om als christenen te strijden tegen het individualisme dat ons zo enorm in het bloed lijkt te zitten, en om als Kerk op elk niveau te laten zien dat mensen werkelijk beter worden van leven in gemeenschap met God en met elkaar.

Tenslotte een mooi citaat van Paus Benedictus XVI, uit zijn boek The Apostles (Huntington, 2007), p. 13:

We kunnen Jezus niet hebben zonder de realiteit die hij schiep en waarin hij zichzelf communiceert. Tussen de vleesgeworden Zoon van God en zijn Kerk bestaat een diepe, onverbrekelijke en mysterieuze continuiteit waardoor Christus vandaag aanwezig is onder zijn volk.