Tarek el-Tayeb Mohamed Bouazizi stak zichzelf in brand in the Tunesische stad Sidi Bouzid op 17 december 2010, vandaag precies vijf jaar geleden. Hij overleed ruim twee weken later aan zijn verwondingen. Zijn dood wakkerde de Tunesische volkswoede aan, waardoor de Tunesische president Zine Abidine Ben Ali op 14 januari 2011 werd gedwongen af te treden.
De Arabische wereld zag dat een volksopstand tegen een dictator succesvol kan zijn, en het vuur sloeg snel over naar Egypte, Lybie, Bahrain, Syrie, Jemen. Je zou kunnen zeggen, de protestdaad van Bouazizi zorgde voor miljoenen Syrische vluchtelingen en voor de terreurbeweging ISIS.
Bouazizi was een arme fruitverkoper in een Tunesische provinciestad. De middelbare school had hij niet afgemaakt. Jarenlang was hij al lastiggevallen door politiemannen die hem kleine bedragen afpersten, zoals dat in veel Arabische landen gaat.
In Egypte is het heel normaal dat kleine handelaars op straat hun handelswaar kwijtraken omdat de politie het meeneemt. Dan kunnen ze dat een uur later op het politiebureau weer ophalen, tegen betaling uiteraard. In de meeste Arabische landen is de politie beslist niet je beste vriend.
Voor Bouazizi was de maat vol. Hij werd net een keer teveel getreiterd. Zijn weegschaal was geconfiskeerd, en hij ging klagen bij de gouverneur van Sidi Bouzid. Toen die hem niet wilde ontvangen, kocht Bouazizi een jerrycan benzine en midden tussen het verkeer en voor het kantoor van de gouverneur, stak hij zich in brand om half 12 in de morgen.
Voor de meeste Tunesiërs is Bouazizi nu een held, want de opstand in Tunesië is schijnbaar geslaagd. Hij wordt als held en martelaar beschouwd - enkeltje paradijs dus. In Sidi Bouzid is een standbeeld van zijn groentekar voor hem onthuld.
Maar voor de vijf miljoen Syrische vluchtelingen is hij natuurlijk helemaal geen held. De Arabische Lente is een hel voor Syrie. En in Egypte vervloeken de meesten de opstanden die in 2011 op het Tahrir plein in Cairo begonnen, want die hebben vooral veel ellende opgeleverd.
Als Bouazizi vijf minuten voor hij zichzelf aanstak, had geweten wat hij zou veroorzaken, wat zou hij dan hebben gedaan? En als de eerste demonstranten op Tahir hadden geweten dat Egypte vijf jaar later een veel robuuster dictatuur zou kennen dan in 2011? Zou het westen hebben geholpen van Kaddafi af te komen als het wist hoe het land er in 2015 uit zou zien?
Zouden we als Nederlanders de opstand tegen de Syrische president al-Assad hebben gesteund als we wisten dat dit een paar jaar later zou zorgen voor volle asielzoekerscentra in Nederland? En zouden we die asielzoekers zo blijmoedig hebben binnengelaten als we zouden weten wat dit over tien jaar voor gevolgen in Nederland heeft?
Met die laatste vraag komen we bij de kern van de zaak. We weten eigenlijk niet wat onze daden vandaag voor invloed hebben. Een schijnbaar onbeduidende daad van Bouazizi - pijnlijk voor hemzelf maar ogenschijnlijk onopvallend in het geheel der dingen - kan dramatische gevolgen hebben op wereldniveau.
En stel je je nou voor dat die Bouazizi die dag niet was lastig gevallen door de politie; of als hij zijn middelbare school had kunnen afmaken; of als hij die morgen een aardige klant had gehad, die hem vriendelijk had aangesproken, of die hem had geholpen met zijn spullen van de politie terughalen? Dan was hij niet zo depressief geweest, en dan had hij zichzelf niet in brand gestoken.
Zou Tunis dan nog steeds door een dictator worden geleid? Zouden we dan die Syrische vluchtelingenstroom niet hebben in Europa? Zouden er dan geen kleine honderd journalisten in de gevangenis zitten in Egypte? Zou Libie dan vreedzamer zijn onder ex-dictator Kaddafi?
De wereldgeschiedenis en ons leven zijn in veel opzichten een raadsel. Als we erop terugkijken kunnen we er misschien een mooie verhaal van bakken, als het ons niet teveel heeft tegengezeten. Maar zolang we er middenin zitten is er soms geen touw aan vast te knopen.
Wat we vandaag doen of laten kan grote gevolgen hebben voor onszelf en voor anderen, maar het is onmogelijk om te voorspellen of dat, wat we vandaag doen, over vijf jaar heel positieve of heel negatieve uitwerkingen heeft. We zijn dus in wezen allemaal ‘kortzichtig’ - we kunnen niet in de toekomst kijken.
Dus rest ons niets dan vandaag te doen wat we denken dat vandaag goed is; we kunnen doorgaans nauwelijks weten wat de lange-termijn gevolgen zijn van ons handelen. Dat zie je aan de dwaze daad van Bouazizi, maar het geldt net zo goed voor onze keuzes met betrekking tot de vluchtelingenstroom die in zekere zin door Bouazizi is veroorzaakt.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten